از خیمه سوزان تا علم و علامت گردانی در سیستان

به گزارش روابط عمومی سازمان بسیج حقوقدانان استان، مراسم سیاپوشی، مشعل گردونی، علم گردانی، گلدسته وتابوت گردانی، سقایی، شووی یا شبی گردونی، چاووشی، محتشم خوانی، سینه زنی ودورخوانی، زنجیر زنی، نوحه بحرطویل، نوحه جوش پاوکا، نوحه شنستکا، روضه خوانی زنان و نذورات مختلف پخت حلیم و شعله زرد، امتناع مردم سیستان از پخت غذا در سه روز قبل از واقعه عاشورا، پشت بام رفتن ریش سفیدان و تلاوت قرآن و ذکر دعا برای اعلام رسیدن ماه محرم و برگزاری مجالس روضه و عزاداری در منازل از جمله آداب خاص مردم سیستان در ماه محرم و ۱۸ روز پس از آن است.

تاسوعا - عاشورای حسینی در سیستان

در عزاداری تاسوعا و عاشورا که از بامداد آغاز و تا عصر ادامه دارد هیات ها با حرکت از مقابل حسینیه ها و تکایا با نوحه خوانی و سینه زنی به سمت امامزاده ها وگلزار شهدا هر منطقه رفته و در این محل به عزادارای می پردازند. خیل عظیم جمعیت که یک پارچه سیاه پوش هستند شور خاصی به آیین عزاداری می دهند و بیشتر خیابان های منتهی به امامزاده ها و گلزار شهدا مملو از سوگوارانی است که در دسته های سینه زن و زنجیر زن حرکت می کنند.

یکی از رسوم سیستانی ها موضوع( 'چو وه شی' یا چاووشی) است که عموما یکی از پیرمردان یا مداحان با صدای حزن انگیز و زیبا اشعاری در راستای قیام عاشورا را می خواند و مردم و جمعیت را آماده سینه زنی وشروع مراسم می کند. در بین سیستانی ها مرسوم است که از شب چهارم محرم به بعد از حسینیه ها، دسته های عزا به صورت سینه زنی و زنجیرزنی برای عرض تسلیت به مساجد و تکایای دیگر می روند، آنچه در این بین خیلی مهم و حزن انگیز است زمان رسیدن دو دسته زنجیرزنی به هم است که مداحان و پیرغلامان با خواندن اشعاری به صورت 'بحث و بیت' (نوحه و پاسخ نوحه) اجرا و همچنین به همدیگر بابت عزای حسینی تسلیت می گویند که این صحنه بسیار حزن انگیز است.

ظهر روز تاسوعا و عاشورا

عزاداران دراین روز بهترین غذای خود را تهیه و آن را پس از قرار دادن در سینی های بزرگ و روی سر می‌گذارند و به حسینیه‌ای که سینه و زنجیرزن‌ها مشغول برگزاری مراسم می باشند، می‌برند .ساعت ۱۲ ظهر در حسینیه باز می‌شود و مردم در صفهای طولانی، با سینی هایی برسر که پر از نذورات است وارد حسینیه می شوند و از عزاداران پذیرایی می‌کنند.

در سیستان اکثرا تا روز دهم غذاهای نذری مردم را “قلور” تشکیل می‌دهد و در روز عاشورا با قیمه از سوگواران پذیرایی می‌شود.

در این شب مردم به مساجد می‌روند و چراغها را خاموش می کنند و در نور شمع به سوگواری می‌پردازند و با شله زرد و آش رشته از سایر عزداران پذیرایی می‌کنند.

"خیمه سوزان" نمایش اوج مظلومیت اهل بیت(ع)

ظهر عاشورا آیین "خیمه سوزان" نیز با حضور عزاداران و سوگواران حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) در شهرهای مختلف منطقه سیستان برگزار می‌شود. در آیین خیمه سوزان، تعزیه حادثه عاشورا به یاد مظلومیت و غربت سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) و ۷۲ یار باوفایش به اجرا در می‌آید و عزاداران در سوگ این حادثه عظیم اشک ماتم می‌ریزند.

در این مراسم به یاد آتش گرفتن خیمه‌های سید و سالار شهیدان در حادثه عاشورا، آیین خیمه سوزان اجرا می‌شود و خیمه‌هایی به صورت نمادین به آتش کشیده می‌شود تا اوج مظلومیت اهل بیت(ع) به نمایش درآید.

تابوت­گردانی

عاشورا را میتوان از جمله بزرگترین آیینهای دینی مردم سیستان دانست. از مهم ترین بخشهای این آیین تابوت­گردانی است که به منزله تشییع پیکر امام حسین (ع) در این روز است. تابوتگردانی در نقاط مختلف کشور در اشکال و صورتهای گوناگونی دیده می­شود، به گونه­ای که میتوان گفت بر اثر اشاعه فرهنگی، این آیین گسترش یافته و متناسب با محیط، شکل و نام خاصی به خود گرفته است. به عنوان یکی ازمواریث فرهنگی طی دوران متمادی به تدریج شکل گرفته و به صورت سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.

شناخت ارزشهای نهفته در تابوتگردانی به عنوان مظهر تشخص اجتماعی و وحدت آیینی مردم، اهمیت مطالعه آن را دوچندان میکند. قدمت برگزاری این آیین، نشان­دهنده همبستگی فرهنگی، وفاق مذهبی و عدم موجود گروه بندیها و تنازعات قدرت در میان ساکنان سیستان بوده است.

سقایی و سقاخوانی

سقاخوانی اوج ارادت مردم این خطه را به حضرت ابا عبدالله (ع) نشان می دهد بطوری که در این ایام ارادتمندان به امام حسین (ع)در حالی که با یک دست مشک آب و با دست دیگر کاسه ای در دست دارند به یاد تشنه لبان کربلا، عزاداران را سیراب می کننداز سوی دیگر سقا شدن نیز نشان دهنده اوج ارادت مردم این خطه به حضرت ابا عبدالله (ع) است، بطوری که در ایام حرکت دسته های عزادار و سینه زن برخی افراد با حمل آب، عزاداران را سیراب می کنند. برخی از سقاها در گذشته اشعاری سوزناک از تشنگی خاندان رسول الله (ص) در قالب مرثیه سرایی می خواندند.

علم  و علامت گردانی

علَم درعزاداری حسینی از ابزارهایی است که در هیئت‌ها و دسته‌های مذهبی به کارگرفته و از نشانه‌های گروه‌های عزادار محسوب می‌شود. علَم در حقیقت به عنوان سمبلی برای تداعی کردن واقعه کربلا طراحی شده است نشانه‌هایی مانند دست بریده یا شاخه‌های نخل, ابزارآلات جنگ مانند سپر و شمشیر و یا تزیین یک چوب بلند با پارچه‌های سبز و قرمز و نصب ابزار آلات جنگی و ... از علَم های اصیل محسوب می‌گردد. در اصطلاح عزادارى حسینى، نام علم و علامت، نشانه خاصى است که هر هیئت و دسته، ویژه خود دارد و آن را ازدسته هاى دیگر متمایز مى­سازد عزاداری شهادت حضرت اباعبدالله یکی از مراسمات و شعائر دینی ما شیعیان بوده و منحصر به یک مراسم آیینی صرف نیست بلکه دارای یک بار معنایی، فکری و فرهنگی گسترده‌ای است.

اهمیت فوق‌العاده‌ای که این مراسم مذهبی در جامعه ما دارد بر کسی پوشیده نیست و تنها در یک جمله می‌توان از آن به عنوان مراسمی راهبر در اندیشه و عمل شیعیان نام برد.

منبع: فارس